Lajme nga vendi
Sot bëhen 12 vjet nga rasti “Monstra” në liqenin e Smillkovës, Ajdari nuk arriti ta shohë drejtësinë në Strasburg
Sot bëhen 12 vjet nga vrasja e katër të rinjve dhe një peshkatari në Liqenin e Smillkovës, e cila është një prej ngjarjeve më të tmerrshme që kanë ndodhur në Maqedoninë e Veriut. Për shkak dyshimeve dhe akuzave për montim, lënda u rikthye në gjykim, por pas përfundimit të gjykimit të dytë dhe ankesës së mbrojtjes, Gjykata Supreme i hodhi poshtë ankesat e të dënuarve në rastin “Monstra” dhe la në fuqi aktvendimin e Apelit.
Ekipi i avokatëve të të dënuarve në rastin “Monstra”, është duke i përgatitur ankesat për në Gjykatën Ndërkombëtare të Strasburgut. Ankesa pasoi pas vendimit të Gjykatës Supreme në shtator të vitit 2023 sipas të cilit u konfirmuan dënimet e shkallës së parë dhe të dytë për pesë të akuzuar. Sipas vendimit tre persona u dënuan me burgim të përjetshëm, një me 15 vjet burg dhe një me 9 vjet burg.
Avokatët e të dënuarve në rastin “Monstra”, janë në procedurë të përgatitjes së ankesave në Gjykatën e Strasburgut pas shpalljes së aktgjykimit në shtator të vitit të kaluar.
“Ende nuk janë gati, janë duke i përgatitur avokatët”, tha për Portalb.mk shkurt familjari tashmë i ndjerë i të dënuarve në rastin “Monstra”, Bedri Ajdari, i cili nuk e arriti përvjetorin e kësaj ngjarjeje dhe as se çfarë do të pasojë në Gjykatën e Strasburgut, rast për të cilin ai luftoi për 12 vjet me radhë, me qëllim që drejtësia të vendoset në vendin e duhur.
“Të nderuar shokë, miq dhe dashamirë, sonte në këto natë të mëdha të Ramazanit, axha jonë Bedria ia dorëzoi shpirtin Krijuesit të Gjithësisë”, njoftuan familjarët më 4 prill, duke përkujtuar kontributin që ai ka dhënë për të burgosurit e pafajshëm.
Ndërkohë, për dallim prej gjykimit të parë, në gjykimin e dytë, i dënuari me burgim të përjetshëm Sami Luta, u lirua nga akuza, në mungesë të provave. Dy të arratisurit në Kosovë, Alil Demiri dhe Afrim Ismailloviq, por edhe Agim Ismailloviq në të dy gjykimet u dënuan me burgim të përjetshëm, ndërkaq Fejzi Aziri dhe Haki Aziri, të cilët gjatë gjykimit të parë u dënuan me burgim të përjetshëm, në gjykimin e dytë ata u dënuan me 15 dhe 9 vjet.
Të akuzuarit dhe familjarët e tyre, në vazhdimësi kanë mohuar aktgjykimin, duke theksuar se të dënuarit nuk janë fajtorë, për çka u mbajtën edhe disa protesta.
Portalb.mk ka përgatitur një dosje me të gjitha të dhënat për rastin dhe gjykimin të radhitura sipas kronologjisë.
12 prill 2012 (e enjte) – 4 djelmosha të rinj (18 deri 21 vjeç) dhe një peshkatar 46 vjeçar u vranë në mënyrë misterioze në Liqenin e Smillkovës.
1 maj 2012 – Në një aksion policor u arrestuan më shumë se 20 persona të dyshuar për vrasjen e pesëfishtë në Smillkovë ku në mesin e tyre kishte edhe gra. Ekipi i ministres së atëhershme të Punëve të Brendshme, Gordana Jankulloska, bashkë me zëvendësin e saj, Xhelal Bajrami, ish shefin e Policisë Sekrete, Sasho Mijallkov dhe eprorë tjerë të Policisë, në një konferencë për shtyp deklaroi se të arrestuarit ishin radikalë islamistë të cilët kishin marrë pjesë në vrasjen e pesëfishtë në Smillkovë me qëllim që të shkaktojnë pasiguri dhe frikë te qytetarët e Maqedonisë.
Jankulloska shkeli prezumimin e pafajësisë duke e vendosur veten në vend të Gjykatës dhe pa verdiktin e gjykatës, ajo tha se personat e njëjtë janë të rrezikshëm për religjionin e krishterë, përcjellë Portalb.mk.
8 maj 2012 – Haki Aziri u mor si dëshmitar i fshehur, por pasi që i njëjti hoqi dorë nga ky status, i njëjti u akuzua për të njëjtën vepër – terrorizëm.
Haziri gjatë deklarate më 10 janar të vitit 2013 ka thënë se nga 1 deri 7 maji i vitit 2012, kur askush nuk dinte për fatin e tij, policia e ka mbajtur atë në qytetin e Koçanit, duke i ka thënë se do ta lirojnë për dy ose tre ditë. Haziri tha se inspektorët e kanë kërcënuar me vdekje nëse nuk pranonte që Alil Demiri ka kryer vrasjen e pesëfishtë në Liqenin e Smillkovës.
“Kur më arrestuan, inspektorët më kërcënuan se do të më dënojnë me 20 vjet burg ose nuk do të lëshojmë më të gjallë, nëse nuk pranoja se Alil Demiri ka kryer vrasjen e pesëfishtë në liqenin e Smillkovës. Deklaratën që kam dhënë në hetuesi, nuk e kam dhënë me dëshirën time”, ka thënë Haki Aziri. Ai ka shtuar se ka presione të shumta dhe paralajmëroi se mund t’i ndodhin edhe gjëra të padëshiruara, gjatë mbajtjes në burg,
Shtator 2012 – Prokuroria propozon dëshmitar të ri të mbrojtur me emrin e Koduar “E1”.
Dhjetor 2012 – Filloi procesi gjyqësor për rastin “Monstra”, të cilin e udhëhoqi gjykatësi Ivica Stefanovski. Dëshmia e vetme në bazë të së cilës akuzoheshin personat për terrorizëm ishte deklarata e dëshmitari të fshehur “E1”. Si prova tjera materiale në atë kohë Prokuroria i kishte cilësuar disa biseda telefonike mes të akuzuarve, Kuranin dhe disa libra fetarë të gjetur në shtëpitë e të akuzuarve, por edhe këngën “Për ty Gostivar” të kënduar nga Gold AG, që është gjetur në kompjuterin e njërit prej të akuzuarve. Provë tjetër kontestuese ishte edhe vetura “Opel Omega”, me të cilën Prokuroria kishte deklaruar se të akuzuarit kanë lëvizur me të njëjtën veturë gjatë kryerjes së aktit të vrasjes. Ky automjet asnjëherë nuk u lejua që të shikohet nga afër, por vetëm nëpërmjet fotografive.
3 mars 2013 – Dy të akuzuarit Alil Demiri dhe Afrim Ismailoviq të cilët janë arratisur nga Maqedonia janë kapur në Kosovë.
12 korrik 2013 – Gjykata në Prishtinë i dënoi Alil Demirin dhe Afrim ismailloviqin me dy vjet dhe dy vjet e gjysmë burg për posedim ilegal të armëve.
30 qershor 2014 – Alil Demiri (në mungesë), Afrim Ismailoviq (në mungesë), Agim Ismailoviq, Fejzi Aziri, Haki Aziri dhe Sami Luta u dënuan me burgim të përjetshëm për terrorizëm. Për shkak mungesës së provave, Sejdi Rami u shpall i pafajshëm. Demiri dhe Ismailoviq vazhdojnë të jenë në arrati në Kosovë. Autoritetet e Kosovës nuk i kanë ekstraduar në Maqedoni.
Korrik 2014 – Protesta masive në Shkup, qytete të Maqedonisë dhe diasporë kundër vendimit të Gjykatës Penale në Shkup për dënimin me burg të përjetshëm. Në protesta ka pasur përplasje mes forcave policore dhe protestuesve. Policia përdori dhunë ndaj qytetarëve të cilët kishin dalë për të kërkuar drejtësi. E njëjta hodhi bomba gazi lotsjellës, por ishte dhe e pajisur me topa uji. Policia asokohe formoi kordon policor te Q.T. Mavrovasja dhe nuk i lejoi protestuesit që të marshojnë deri përpara Qeverisë. Sipas informimit zyrtar të policisë, gjatë protestës janë lënduar 12 policë dhe është shkaktuar dëm material. Njëkohësisht sipas dëshmive me foto dhe video, ka pasur të lënduar edhe protestues.
30 korrik 2014 – 6 protestues u dënuan me nga 3 vjet burg për “pjesëmarrje në turmë”, pasi që kanë marrë pjesë në protestat për rastin “Monstra”.
9 shkurt 2015 – Lideri i opozitës së atëhershme, Zoran Zaev, ka filluar me publikimin e “bombave”. Prej kësaj date lindi shpresa se ndoshta në ato materialet që Zaev publikonte krimin e pushtetit të Gruevskit ndodhet e vërteta për “Monstrën”. Vetë lideri i LSDM-së, ka thënë se ka materiale të përgjuara, por që të njëjtat nuk u publikua
15 shtator 2015 – Në kuadër të Marrëveshjes së Përzhinës, u formua Prokuroria Speciale e cila do t’i hetonte materialet e përgjuara apo “bombat” e Zaevit. E njëjta i mori të gjitha bisedat telefonike nga lideri i LSDM-së. Tani shpresa për zbardhjen e “bombave” eventuale u transferua te Prokuroria Speciale, prej së cilës edhe familjarët e të vrarëve, por edhe atyre të dënuarve vazhdimisht kanë kërkuar që e njëjta të tregojë nëse ka materiale të përgjuara dhe ta marrë rastin nën kompetenca. Prokuroria Speciale, arsyetohej se nuk mundet që ta marrë rastin në kompetenca pasi që duhet që të votohet ligji për dëshmitarët e mbrojtur.
10 shkurt 2016 – Gjykata e krimeve në Prishtinë ka liruar nga burgu dy të akuzuarit kryesorë në rastin “Monstra”, Afrim Ismailoviq dhe Alil Demiri, që të dy nga Shkupi. Lirimi nga akuza si të pafajshëm i dy të dënuarve, të cilët tashmë në Maqedoni janë dënuar me burgim të përjetshëm, ka ardhur pasi Trupi gjykues i Gjykatës në Prishtinë ka konstatuar se argumentet e Prokurorisë për Krime të Rënda në Maqedoni nuk mbajnë.
3 tetor 2017 – Prokurorja publike Liljana Spasovska në seancën publike të Gjykatës Supreme, në të cilën u shqyrtuan ankesat për burgimet e përjetshme në rastin “Monstra”, të cilën të gjykuarve ua shqiptoi Gjykata Penale, ndërsa i konfirmoi edhe Gjykata e Apelit kërkoi pezullim të aktvendimit të shkallës së parë dhe të dytë dhe kthimin e lëndës në rigjykim.
1 dhjetor 2017 – Gjykata Supreme e Republikës së Maqedonisë e ka miratuar vendimin në lëndën e rastit “Monstra”, me të cilën ankesat e palës mbrojtëse pranohen, aktvendimet e shkallës së parë dhe të dytës shfuqizohen, ndërkaq lënda kthehet në rigjykim të shkallës së parë.
Njëkohësisht, pas më shumë se 5 viteve burg, u liruan të dënuarit, Sami Luta, Haki Aziri, Agim Ismailloviq dhe Fejzi Aziri janë liruar nga burgu nën masa të kujdesit, gjegjësisht të mos lejohen që ta lëshojnë qytetin e Shkupit dhe të paraqiten te personi zyrtar në Gjykatën Themelore Shkupi 1 çdo të martë dhe të premte në periudhën prej orës 12 deri në orën 14”.
Prej këtyre katër personave, vetëm Fejzi Aziri përkohësisht është liruar nga burgu (për shkaqe shëndetësore) pasi që akuzohet edhe për një rast tjetër për të cilën i është shqiptuar masa e dënimit prej 6 vjet e gjysmë, gjegjësisht për gjuajte në fermën “Belimbegovo”.Në arrati vazhdojnë të jenë edhe dy të akuzuarit Afrim Ismailoviq dhe Alil Demiri, të cilët momentalisht janë në Kosovë.
21 mars 2018 – Prokuroria Speciale e mori nën kompetencë rastin, ndërkaq prokurorë të lëndës u caktuan Fatime Fetai dhe Gavrill Bubevski.
16 maj 2018 – Gjykatës të lëndës u caktuan Ognen Stavrev dhe zëvendës i tij, Osman Shabani.
Më 17 shtator 2019 – Lënda u rikthye në Prokurorinë e rregullt pasi Prokuroria u shua, por prokurorët mbetën të njëjtë.
Të gjitha seancat gjyqësore të rigjykimit:
- Seanca 1: Agim Ismailoviq tregoi vendin ku gjendet vëllai i arratisur, Fejzi Aziri akuzoi policinë për montim
- Seanca 2: Haki Aziri: Lupço Todorovski më detyroi ta nënshkruajë dëshminë e pavërtetë për “Monstrën”
- Seanca 3: Detaje nga dëshmitë: Natën e kobshme, 3 peshkatarë u panë me një person me pushkë automatike
- Seanca 4: Dëshmitari Bekir zbuloi atë që s’e thanë dëshmitarët Memedov dhe Nesim
- Seanca 5: Dëshmitari koduar “E1” i ka dhënë shkrepës për cigare Sami Lutës
- Seanca 6: Avokatët thonë se “E1” gënjen, familjarët e të vrarëve të kënaqur nga deklarata
- Seanca 7: Natën e vrasjes dëshmitari “E1” ka qenë në Liqenin e Smillkovës
- Seanca 8: Opinioni pas gjashtë vitesh e pa veturën “Opel Omega” që është dëshmi e rastit “Monstra”
- Seanca 9: Ekspertët mostrat nga dheu dhe gëzhojat nuk i kanë marrë nga terreni, por ua kanë dhënë në laboratori
- Seanca 10: Në Opel Omega ka pasur 4-5 persona, por MPB ka gjetur gjurmë biologjike vetëm nga Alil Demiri
- Seanca 11: “Opel Omega” i ka pasur targat e një “Mercedesi”, MPB ka kontrolluar edhe 4 vetura tjera
- Seanca 12: MPB tregoi se ka internet komunikime mes të akuzuarve, mbrojtja tha se janë biseda të përditshme
- Seanca 13: Viktimat janë vrarë në largësi prej 1.5 metra, katër prej tyre prej pas shpine
- Seanca 14: Aziri tre orë i pyeti dhe i kontestoi përgjigjet e ekspertëve të Policisë dhe Mjekësisë Ligjore
- Seanca 15: Palëve u janë dhënë përgjime private të cilat më herët i ka “fshehur” Prokuroria
- Seanca 16: Përgjimet e MPB-së i dëgjuan OSBE dhe Koalicioni për Gjykim të drejtë, por jo edhe gazetarët
- Seanca 17: Seanca për rastin “Monstra”, me dyer të mbyllura
- Seanca 18: Raufi: 10 ditë para vrasjes, MPB i ka dorëzuar Gjykatës mbi 870 transkripta nga materialet e përgjuara
- Seanca 19: Vazhdoi me dyer të mbyllura, Raufi: I presim “bombat” e Prokurorisë Speciale
- Seanca 20: Seancë e mbyllur për rastin “Monstra”
- Seanca 21: Seancë e mbyllur për rastin “Monstra”
- Seanca 22: Dëshmitari Jonçe Ivanovski: Besoj që Fejzi Aziri është i pafajshëm dhe dëshmitari përgënjeshtroi “E1-in”: Luta flokët i ka pasur të shkurtra, s’ka pasur njollë në fytyrë
- Seanca 23: Berberi demantoi dëshmitarin “E1”: Agim Ismailloviqi asnjëherë s’ka pasur mjekër të gjatë, apo si cjapi dhe Bujku demantoi “E1-in”: Asnjë nga të akuzuarit “Monstra” s’e kam parë në Liqenin e Smillkovës
- Seanca 24: Tre dëshmitarë sot u deklaruan për rastin “Monstra”
- Seanca 25: Familjarët e të vrarëve në Smillkovë: Pesë funksionarë të BDI-së janë përgjuar për rastin “Monstra”
- Seanca 26: Gjykatësi ka urdhëruar ekspertizë për 31 telefona, “bombat” do të nxirren në gusht
- Seanca 27: Më 5 shtator do të dëgjohen “bombat” për “Monstrën”, Aziri: Me kanë kërcënuar me jetë
- Seanca 28: Përpara se t’i dëgjojë opinioni, “bombat” do të pastrohen nga bisedat private
- Seanca 29: “Bombat” për “Monstrën”: Bexheti ka refuzuar të nënshkruajë ekstradimin, dëgjohen fallxhorja dhe nëna e Gruevskit
- Seanca 30: Prapa vrasjes qëndron një ish-polic dhe komandant i kufirit në Bllacë
- Seanca 31: Xhelal Bajrami i ka shkruar sms Ali Ahmetit: Qartë shihet se vrasjen e kanë kryer persona profesionistë
- Seanca 32: Ahmeti është interesuar për Azirin, derisa është përgatitur për dëshmitar të fshehtë
- Seanca 33: I dënuari në rastin “Kumanova”, ka komunikuar me prokuroren Fetai për rastin “Monstra”
- Seanca 34: Dorëheqja e anëtares së porotës nuk e bllokoi “Monstrën”, formalisht filloi nga e para dhe Zaev, Todorovski dhe Kostovski, do të ftohen për të dëshmuar në “Monstra”
- Seanca 35: Lideri i LSDM-së, Zoran Zaev Zaev dëshmoi në gjykatë: Nuk posedoj as kam parë dëshmi për përfshirjen e Veljanoskit në rastin “Monstra”
- Seanca 36: Jankulloska ka kalkuluar me Bexhetin, ekstradim dhe gjykim të mos ketë para zgjedhjeve dhe Radnik: Asnjëherë nuk kam dhënë udhëzim që dikush të (mos) jetë dëshmitar i mbrojtjes
- Fomedhe Osmani: U takova me familjarët e Azirit që t’u tregoj se as unë s’e di ku ndodhet dhe Xhelal Bajrami: Jankulloska e mori rolin e prokurorit, foli për gjëra që s’jemi marrë vesh
- Seanca 38: Mijallkov dëshmoi për rastin “Monstra”, shumë biseda “nuk iu kujtuan” dhe Aleksoski: Telefonin e kam në shtëpi, nuk është e saktë që është gjetur në Liqenin e Smilkovës
- Seanca 39: Bexheti dëshmoi për “Monstrën”: Nuk kemi pasur pikëpamje të njëjta për rastin me Jankulloskën dhe Ka gjasa të mëdha të kem biseduar me atë, u përgjigj Xhaferi në lidhje me bisedën me Mijallkovin për rastin “Monstra” dhe “Monstra”, i punësuari në MPB, Trajkovski: Kam pasur informata se gjatë festës së Pashkëve do të pësojnë njerëz të pafajshëm
- Seanca 40: Një peshkatar dha dëshmi për rastin “Monstra”: Pamë një trup dhe u lajmëruam në 192
- Seanca 41: Në kërkim të personit që e bëri lidhjen e automjetit “Opel Omega” me vrasjen e pesëfishtë në Smillkovë
- Seanca 42: Automjeti kontestues ”Opel Omega” në rastin “Monstra” është gjetur i pastruar dhe Raufi: Po të ishte përdorur “Omega” në vrasjen e Smillkovës, autorët do ta digjnin
- Seanca 43: Eprori i Policisë ka dhënë urdhër të inspektohet “Opel Omega”, pa pasur njohuri se ka lidhje me vrasjen dhe Aziri e demantoi inspektorin e Policisë që mohonte dhunën ndaj familjarëve gjatë bastisjes
- Seanca 44: Inspektorët e policisë nuk dinë të tregojnë se kush e ka paraqitur i pari “Opel Omegën”
- Seanca 45: Dëshmitari: Ditën e vrasjes isha në Smillkovë me të dashurën, Alfat na legjitimuan dhe thanë të qëndrojmë në veturë deri në ora 23:30
- Seanca 46: Mbrojtja paralajmëroi padi ndaj ekspertes Nikollovska për falsifikim të ekspertizës së tokës nga Liqeni i Smillkovës dhe Vrazhivirit ku u gjet “Opel Omega”
- Seanca 47: Tensione mes Fetait dhe Raufit në seancën e “Monstrës”, mbrojtja vlerëson se ekspertët e MPB-së e kanë falsifikuar analizën e dheut
- Seancë joformale 48: “Monstra”, Raufi u largua nga salla, Ismailloviq dhe Aziri i mohuan pretendimet e prokurores Fetai që propozoi të paraburgosen, Gjykata e pranoi propozimin e Fetait, Agim Ismailloviq dhe Fejzi Aziri në paraburgim
- Seanca 49: Gjykata Penale i dënoi avokatët e “Monstrës”, nuk do të fillojë gjykimi nga e para
- Seanca 50: “Dëshmoi i punësuari në Krim-Teknikë Islam Zekiri, mbrojtja thotë se në emër të tij e kanë montuar një gëzhojë
- Seanca 51: “Monstra”, Prokuroria kërkon burgim të përjetshëm për 3 persona, Fetai: I kanë kryer vrasjet që ta destabilizojnë shtetin
- Seanca 52: Të akuzuarit për “Monstrën” u deklaruan të pafajshëm, avokatët kritikuan Prokurorinë: Nuk i gjetët vrasësit e vërtetë
23 shkurt 2021 – Gjykata shpalli aktgjykimin për rigjykimin e rastit “Monstra”. Ashtu siç propozoi Prokuroria, Gjykata i shpalli fajtorë gjithsej 5 persona. Alil Demiri dhe Afrim Ismailloviq (të cilët janë në arrati) bashkë me Agim Ismailloviqin, u dënuan me burgim të përjetshëm për veprën “terrorizëm”, Fejzi Aziri u dënua me 15 vjet burg për “ndihmë”, ndërkaq Haki Aziri u dënua me 9 vjet burg, gjithashtu për ndihmë. I akuzuari Sami Luta u shpall i pafajshëm, pasi që Prokuroria e tërhoqi akuzën në mungesë të provave, Mbrojtja e kundërshtoi vendimin, të premten mbahen protesta në Shkup.
26 shkurt 2021 – U mbajt protestë e tensionuar në Shkup, mes protestuesve dhe forcave policore.
19 mars 2021 – Disa të arrestuar dhe dënuar prej 8 muaj deri 1 vjet për dhunë në protestën e 26 shkurtit.
2 prill 2021 – Protestë për “Monstrën” dhe rastet tjera të cilat dyshohet se janë të montuara. Protestuesit kërkuan “drejtësi evropiane” dhe i bënë thirrje Qeverisë që të krijojë komision qeveritar i cili do të merrej me “rastet e montuara”.
23 prill 2021 – Gjykata e Kosovës për të disatë herë refuzoi kërkesën për ekstradimin e Afrim Ismailoviqit, njërit nga të dënuarit për rastin “Monstra”, ashtu siç i ka refuzuar kërkesat për ekstradimin e Alil Demirit.
16 dhjetor 2021 – Kryeministri Zoran Zaev dhe kryetari i partisë Alternative bënë marrëveshje për koalicion qeveritar. Në mesin e pikave të marrëveshjes ishte edhe hetimi ndërkombëtar i rastit “Monstra” dhe disa rasteve tjera. Hetimi ndërkombëtar vazhdimisht është premtuar nga politikanët, por asnjëherë nuk është realizuar.
6 shtator 2022 – Gjykata e Apelit në Shkup konfirmoi se vendimi për rastin “Monstra” është shpallur dhe sipas të njëjtit, janë hedhur poshtë ankesat e të akuzuarve dhe njëkohësisht është miratuar vendimi i shkallës së parë, gjegjësisht Gjykatës Penale të Shkupit.
Në ndërkohë rasti pritet të trajtohet në Gjykatën Supreme. Supremja ka të drejtë ta rikthejë në rigjykim ose t’i miratojë vendimet e shkallës së parë dhe të dytë, me çka do të nënkuptonte që të dënuarit do të duhet ta kërkojnë drejtësinë në Strasburg.
Komisioni Rregullator i Energjetikës, i Shërbimeve të Ujit dhe i Shërbimeve të Menaxhimit me Mbeturina Komunale i Republikës së Maqedonisë së Veriut (KRRE) solli vendimin, me të cilin bëhet ulja e çmimeve të shitjes me pakicë të derivateve të naftës mesatarisht 1,75 % në raport me vendimin e datës 11.9.2024.
Çmimi i shitjes me pakicë i benzinës ЕUROSUPER BS-95 ulet për 0,50 den/l, ndërsa çmimi i shitjes me pakicë i benzinës EUROSUPER BS-98 ulet për 1,00 den/l. Çmimet e shitjes me pakicë të EURODIZELIT (D-Е V) dhe të Vajit Ekstra të Lehtë për Amvisëri (ЕL-1) ulen për 1,50 denarë/litër.
Nga data 17.9.2024, ora 00:01 çmimet maksimale të derivateve të naftës do të jenë:
Benzinë motori EUROSUPER BS – 95 73,50 (denarë/litër)
Benzinë motori EUROSUPER BS – 98 75,50 (denarë/litër)
Naftë motori EURODIZEL BS (D-E V) 67,00 (denarë/litër)
Vaj për Djegie Ekstra i Lehtë 1 (EL-1) 66,00 (denarë/litër)
Mazut М-1 SU 41,328 (denarë/kilogram).
Kursi i denarit në raport me dollarin në periudhën e kaluar, sipas të cilës janë formuar çmimet në përllogaritjen e mëparshme, është më i ulët për 0,1676%.
“Vetëvrasja është fenomen shqetësues dhe në rritje në vendin tonë. Vetëvrasja është një nga problemet më reale të mundëshme”, kështu shprehet psikologja Sumea Ramadani lidhur me fatkeqësitë që ndodhën ditëve të fundit . “Nga statistikat rreth 400.000 persona në vit globalisht humbin jetën nga vetëvrasja, që i bie në çdo 40 sekonda dikush vetëvritet dhe në çdo 8 sekonda dikush tenton vetëvrasjen, pra është një fenomen real të cilin duhet ta pranojmë si kërcënim global pastaj edhe lokal”, tha Ramadani. Ajo potencoi se është mjaft i dukshëm dhe i trishtë ky fenomen, prandaj siç tha ajo duhet t’i përkushtohet shumë vëmendje.
SUMEA RAMADANI, PSIKOLOGE
“Cilët janë arsyjet, shkaqet të cilat mund të dërgojnë si pasojë tek vetëvrasja mund të jenë çregullimet e ndryshme psikologjike, si depresioni, ankthi, çregullimet tjera, abuzimi qoftë psikik në shtëpi pra dhuna në familje, qoftë bullizmi pra dhuna psikologjike në shkolla, qoftë mobingu apo përndryshe dhuna psikologjike në punë mund të jetë një nga arsyjet të cilat ja vështirsojnë personit menaxhimin me ndjenjat e rënda negative dhe ja pamundësojnë gjetjen e ndonjë zgjidhje tjetër që dërgon deri në vendim të tillë. Është vendim i cili bazohet në vullnetin e lirë të personit mirëpo është shumë rëndë që të paramendohet e nuk është e lehtë që të mirret”.
Ajo më tej thotë se shoqëria gjendet në një periudhë shumë të rëndë, ku kanosen rreziqe të shumta, qoftë nga rreziqet sociologjike që jemi duke i përjetuar, nga rreziqet financiare që po kanosen globalisht dhe se këto rrethana ia pamundësojnë të rinjëve që ta gjejnë një ndjenjë përkatësie në shoqëri, ta ëndërojnë një të ardhme më premtuese dhe më optimiste. “Mirëpo me gjithë qenien time kam dëshirë që të apelojë tek masa më e gjërë, t’ia lehtësojmë jetën njëri tjetrit dhe të mos ia vështirsojmë” shprehet Ramadani.
SUMEA RAMADANI, PSIKOLOGE
“Bëj apel që të kthehemi nga vetja, të punojmë me simptomat që tani do të fillojnë ndoshta të shfaqen tek ne, simptomat postraumatike. Jemi duke diskutuar publikisht ta tregojmë se sa tragjike dhe sa e tmerrshme është dhe sa reale është si problem , që të mos mirret si model, mos të vazhdojë si trend, por të kuptohet serioziteti i problemit, të qaset problemi sa më konkretisht, të gjinden zgjidhjet dhe të krijohet një rrethanë pak më e mirë dhe pak më e lehtë edhe për familjarët edhe për shokët, shoqet edhe për masën më të gjërë. Pra siç e thash t’ia lehtësojmë jetën njëri tjetrit mos t’ia vështirsojmë me stigmatizim, etiketim,bullizim dhe sjellje të këqija të ndryshme”.
Ramadani u bëri thirrje prindërve, shkollat dhe të gjitha institucionet që t’i kushtojnë rëndësi të veçantë shëndetit mendor të të rinjëve dhe në rast se vërejnë sjellje të çuditshme apo agresive t’i çasen më profesionalisht dhe në përgjithësi si shoqëri t’i ofrojnë përkrahje morale.
Të pyetur nga TV SHENJA lidhur me vetëvrasjet e të rinjve në vend për vitin 2023, nga Ministria e Punëve të Brendshme njoftojnë se gjatë vitit 2023, në RMV janë regjistruar 3 vetëvrasje të fëmijëve.
MPB
“Ju njoftojmë se gjatë vitit 2023 janë regjistruar gjithsej tre vetëvrasje të fëmijëve në repartet e Punëve të Brendshme Shkup, Manastir dhe Tetovë, ndërsa në gjysmën e parë të vitit 2024 nuk janë regjistruar vetëvrasje të fëmijëve”.
Sipas të dhënave të entit shtetëror të statistikave vetëm në vitin 2023 në RMV gjithsej 104 persona janë vetëvrarë.
Ndërkaq nga Instituti i shëndetit publik theksuan se vetëvrasja është shkaku i tretë kryesor i vdekjeve tek njerëzit e moshës 15 deri në 29 vjeç në botë. “Pak vende e kanë përfshirë parandalimin e vetëvrasjeve si prioritet shëndetësor dhe vetëm 38 vende kanë një strategji kombëtare parandaluese. Rritja e ndërgjegjësimit dhe thyerja e tabuve janë çelësi i përparimit. Pa këto ndryshime, parandalimi i vetëvrasjeve mbetet sfidë” thonë nga Instituti i Shëndetit Publik.
Në rrjetet sociale Instagram dhe Twitter në Maqedoni po zhvillohet një fushatë në bazë etnike, e cila bën thirrje për bojkotimin e marketeve “Kiper” dhe “Kit Go” vetëm sepse pronarët e tyre janë shqiptarë. Në këtë fushatë ka përplot mesazhe ekstreme në baza etnike, fetare dhe kombëtare, sipas të cilave arsyeja e bojkotimit të këtyre marketeve është sepse “punonjësja në KAM ose Stokomak quhet Svetle, ose Gorde, që tingëllon shumë më bukur se sa Shpresa apo Valona”.
Autore: Despina Kovaçevska
Si shkak për nxitjen e kësaj fushate në rrjetet sociale ka qenë një postim në Facebook nga një llogari e mbyllur dhe e dyshimtë, në të cilën autori pa dhënë shumë detaje thotë se në arkën në marketin “Kiper” në Gjorçe Petrovshitësja ka refuzuar t’i tregojë çmimet e produkteve në gjuhën maqedonase, pra ka parapëlqyer t’i thotë në “gjuhën e saj amtare”. Në vazhdim në këtë postim kontrovers, përmes një zëvendësimi të qëllimshëm tezash, autori pyet “nëse po kthehemi në kohën e Gjermanisë naziste, kur disa popuj e kishin të kufizuar lëvizjen”.
Ky postim pastaj vazhdon të përhapet nëpërmjet të ashtuquajturve influencerë në rrjetet sociale Instagram dhe Twitter, ku bëhet thirrje për bojkotim me qëllimin e qartë për ta përçarë popullatën në baza etnike.
Si sjellje “diskriminuese” e këtyre marketeve theksohet fakti që ata nuk shesin alkool dhe produkte që përmbajnë mish derri, konsumimi i të cilave është i ndaluar sipas fesë islame.
Mosshitja e produkteve të caktuara nuk është diskriminim
Por nga Komisioni për Parandalim dhe Mbrojtje nga Diskriminimi thonë se mosshitja e produkteve të caktuara nuk mund të përbëjë diskriminim, sepse tregtarët vendosin vetë se cilat produkte do t’i ofrojnë në shitje.
“Oferta dhe shitja e mallrave është në dispozicion të tregtarëve në përputhje me interesat e tyre ekonomike, praktikat e biznesit dhe parimet e tregut dhe në përputhje me rregulloret që e rregullojnë tregtinë dhe mbrojtjen e konsumatorit, prandaj mosshitja e disa mallrave të caktuara nuk mund të përbëjë diskriminim nëse tregtia kryhet në kuadër të këtyre parimeve dhe rregulloreve”, thotë një punonjës i shërbimit profesional të Komisionit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, i cili dëshironte të mbetet anonim.
Ai sqaron se që të bëhet fjalë për diskriminim duhet të ketë një veprim të paligjshëm ose të ndaluar që e vendos një person të caktuar ose një grup personash të caktuar në një pozitë të pabarabartë me një person tjetër ose me një grup tjetër personash, në aspektin e ushtrimit të të drejtave dhe lirive të tyre, për shkak të ndonjë karakteristike të tyre me të cilën ata identifikohen.
“Mungesa e disa mallrave nga oferta e disa tregtarëve nuk mund të jetë në korrelacion me realizimin e të drejtave dhe lirive të personave apo të një grupi personash”, thotë ai.
Paraja dhe fuqia ekonomike nuk kanë ngjyrë, komb apo fe
Eksperti ekonomik, Abil Baush është i mendimit se kjo fushatë është një truk marketingu dhe tek ne ka një efekt negativ, sepse ka ndikim negativ në treg.
“Paraja, fuqia ekonomike nuk ka ngjyrë, komb dhe fe”, thotë Baush.
Ai shton se ekonomia është mësuar të punojë në një treg të lirë dhe thotë se shembuj të ngjashëm ka pasur edhe në të kaluarën me operatorin celular “Albafon” në vitin 2013.
“Ky operator kishte një fushatë “Të flasim shqip” dhe dështoi shumë shpejt sepse ofronte shërbime vetëm për një grup primar,” tha Baush.
Nga ana tjetër, profesori i marketingut dhe biznesit ndërkombëtar në Universitetin e Evropës Juglindore, Jusuf Zeqiri, shpjegon se fushatat e këtilla shpesh shfaqen si rezultat i komunikimit joetik të drejtuar ndaj sjelljes konsumatore të një grupi tjetër etnik, duke pozicionuar elemente të etno-marketingut në një konotacion negativ.
“Përmes përdorimit të mesazheve provokuese ata kanë vetëm për qëllim që ta rrisin numrin e ndjekësve. Kështu, duke pasur parasysh ambientin e brishtë, ata shumë shpejt e tërheqin vëmendjen e ndjekësve të tyre të cilët si konsumatorë i shohin këta influencues si pika referimi”, thotë Zeqiri.
Profesori thekson se një nga qëllimet e atyre që e përhapin fushatën në bazë të ndarjeve etnike është që ta rrisin popullaritetin e tyre duke e minuar kredibilitetin e markave që sulmohen.
“Fushatat e tilla ndikojnë negativisht në ekonomi me atë që e dëmtojnë reputacionin e markës dhe e zvogëlojnë besimin e konsumatorëve, sidomos në tregjet etnikisht të përziera”, thotë Zeqiri dhe shton se në vend që ta promovojnë vlerën e produktit, fushatat e këtilla nga konsumatorët perceptohen si diskriminuese dhe mund të shkaktojnë presion ekonomik dhe social ndaj markave dhe vetë konsumatorëve.
“Një markë e lidhur me mesazhe diskriminuese mund ta humbasë besimin e konsumatorit dhe të perceptohet se mbështet apo toleron një sjellje të tillë, duke e bërë të vështirë rikthimin e besimit dhe kredibilitetit”, shton profesori.
Oda Ekonomike e Maqedonisë Veri-Perëndimore
Kryetari i Odës Ekonomike të Maqedonisë Veri-Perëndimore, Mendi Qyra, thotë se rregullisht marrin informacione për fushata të tilla, të cilat sipas tij, janë gjithnjë e më të pranishme. Ai thekson se fushata në fjalë ka reflektuar negativisht sepse është fakt që në marketet e targetuara ka të punësuar edhe shqiptarë dhe maqedonas. Ata gjithashtu blejnë produkte nga kompani maqedonase dhe shqiptare. Megjithatë, ai është i mendimit se këto dukuri janë përjashtime dhe nuk kanë një efekt afatgjatë.
“Këto dukuri i konsideroj përjashtime dhe nuk kanë efekt afatgjatë, ndërsa subjektet që e bëjnë këtë lojë të pandershme do ta kuptojnë se të gjitha kompanitë janë kompani tonat, pa dallim nëse pronari është shqiptar apo maqedonas. Edhe ai i paguan tatime shtetit, kontribuon në punësimin e njerëzve, për konkurrencë e cila mundëson cilësi dhe çmim real në treg”, thotë
Ai u bëri thirrje institucioneve kompetente qëtë reagojnë sepse kjo dukuri është e dëmshme jo vetëm për ekonominë, por edhe për politikën.
“Ne jemi një komunitet shumë-etnik dhe si i tillë duhet të mbrohemi që të mund të zhvillohemi ekonomikisht,” thotë Qyra.
Në fushatë pretendohet se gjuha shqipe është gjuha e vetme që përdoret në njërin nga dy marketet. Por, gjatë kontrollimit të profileve në rrjetet sociale, mund të vihet re se përmbajtja e postimeve fillimisht është e shkruar në gjuhën maqedonase, e pastaj në gjuhën shqipe dhe të gjitha janë në dy gjuhë, Foto: Printscreen nga Facebook
Urrejtja nxit urrejtje
Sipas ekspertëve me të cilët biseduam është veçanërisht e rrezikshme që fushata të tilla diskriminuese nxisin gjuhë të urrejtjes që është e pranishme në komentet e postimeve që janë pjesë e fushatës.
Për qëllimet e këtij teksti Meta.mk kontaktoi me dy profesorë nga Fakulteti Ekonomik pranë Universitetit Shtetëror “Sh. Kirili dhe Metodi”, si dhe me dekanin e fakultetit, por ata nuk deshën ta komentojnë publikisht këtë fushatë me bazë etnike.
Për dallim nga ata, profesori Zeqiri thotë se “fushatat diskriminuese mund ta parandalojnë formimin e partneriteteve me kompani të tjera duke shkaktuar edhe më shumë dëme në reputacionin e markës në tregjet e ndjeshmeqë karakterizohen me përkatësi të ndryshme etnike dhe besime të ndryshme”.
Sipas tij, për t’i evituar fushatat e marketingut me ndikim që promovojnë diskriminim apo paragjykim duhet të ekzistojnë udhëzime të qarta etike që promovojnë diversitetin dhe përfshirjen e të gjitha komuniteteve.
“Influencerët duhet të jenë të vetëdijshëm për ndikimin e tyre tek publiku i gjerë në pjesët e bazuara në aspektet kulturore dhe sociale, e veçanërisht të kenë kujdes për dallimet etnike”, thotë profesor Zeqiri.
Praktika tregon se fushata të tilla negative e normalizojnë armiqësinë, i përforcojnë stereotipet e dëmshme dhe inkurajojnë një mentalitet “ne kundër tyre”.
Ata shpesh e shfrytëzojnë frikën, zemërimin dhe pakënaqësinë, gjë që i shtyn njerëzit t’i shprehin zhgënjimet e tyre përmes gjuhës së urrejtjes. Duke i përforcuar këto mesazhe, sidomos në rrjetet sociale, përshpejtohet përhapja e gjuhës së urrejtjes duke krijuar një mjedis ku vërtetohet retorika përçarëse dhe agresive. Kjo gjë krijon kushte për një polarizim dhe intolerancë edhe më të thellë./Portalb.mk
Ulen çmimet e derivateve të naftës në Maqedoni
OBSH autorizon përdorimin e vaksinës kundër lisë së majmunit
Dhëndri dhe e bija i paguan shpenzimet, Berisha: Financat e mia i menaxhon Argita
Zyra e Avokatit të Popullit në Tetovë sot do të jetë e hapur
Nesër në Maqedoni do të shpallet gjendje krize në energjetikë, nga 1 shtatori hyjnë në fuqi masat për kursim
Kovaçevski paralajmëroi drejtor të ri të Drejtorisë për Zbatimin e Sanksioneve
-
Lajme nga vendi2 years ago
Zyra e Avokatit të Popullit në Tetovë sot do të jetë e hapur
-
Lajme nga vendi2 years ago
Nesër në Maqedoni do të shpallet gjendje krize në energjetikë, nga 1 shtatori hyjnë në fuqi masat për kursim
-
Lajme nga vendi2 years ago
Kovaçevski paralajmëroi drejtor të ri të Drejtorisë për Zbatimin e Sanksioneve