Ekonomia e Maqedonisë së Veriut, vetëm me reformat e munguara dhe të vonuara strukturore, mund të arrijë rritje ekonomike dhe të qëndrueshme afatgjate. Ekonomia vendore ka arritur një rritje mesatare prej mezi 2.2 për qind në 30 vitet e fundit. Mesatarja e viteve më të suksesshme është mezi 2.6 për qind. Analistët vlerësojnë se pa reforma strukturore, ecuria e ekonomisë është e kufizuar në 2.5 për qind rritje në vit, që nuk përkthehet në rritje më të madhe të pagave dhe përmirësim të mirëqenies së popullatës. Dy vite më parë, nga Banka Botërore theksuan se fokusi duhet të vazhdojë të jetë në reformat strukturore të vonuara gjatë për të nxitur rritjen dhe për të krijuar vende të reja pune.
Sipas raportit të Bankës Botërore, reforma të tilla përfshijnë masa për rritjen e nivelit të konkurrencës në treg, heqjen e barrierave për hyrjen e bizneseve, përmirësimin e mbajtjes së riinvestimit nga investitorët e huaj, reduktimin e barrierave për pjesëmarrjen e femrave në fuqinë punëtore, përmirësimin e cilësisë së arsimit dhe ngritjen e standardeve të menaxhimit duke përfshirë dixhitalizimin. Pra, shifra më të mira ekonomike kërkojnë reforma në shëndetësi, arsim, mjedis biznesi, institucione dhe sundim të ligjit. Përskaj to, nevojiten edhe masa të tjera si ulja e ekonomisë informale. Reformat institucionale duhen bërë sa më shpejt, jo vetëm sistemet e drejtësisë, antikorrupsionit dhe efikasitetit në shpenzimin e shpenzimeve publike, por edhe forcimin e sistemeve sociale, shëndetësisë dhe arsimit, investimet në kapitalin njerëzor. Pra duhet të bëjmë gjithçka për të krijuar një ekonomi rezistente ndaj goditjeve globale, sepse përndryshe jemi shumë të cenueshëm dhe madje edhe ritme të tilla rritjeje janë të diskutueshme, thotë ekspertët.
Ekonomia maqedonase në 20 vitet e ardhshme nuk mund të prodhojë rritje më shumë se 2,5 për qind nëse nuk ndodhin ndryshime strukturore, theksoi kryetari i Këshillit Fiskal Gligor Bishev në një emisionin televiziv. Bishev thotë se kjo është ajo që e struktura e tanishme ekonomike , fondet e sotme kapitale, edukimi i fuqisë punëtore dhe fuqia e institucioneve. “Strategjia Kombëtare për Rritjen Ekonomike, ekonomistët nga vendi dhe jashtë, nga Instituti i Denverit, të cilët kur projektuan rritjen potençiale ekonomike për 20 vitet e ardhshme, e parashikuan në 2.5 për qind. Me reformimin e këtyre faktorëve, vlerësimi i rritjes ekonomike shkon në 4.5 për qind”, thekson Bishev.
Impakt të madh në ekonomi ka edhe ekonomia në të zezë. Llogaritjet tona tregojnë se ekonomia joformale në Maqedoni është ndërmjet 21 dhe 27 për qind, thotë profesori Borçe Trenovski, duke shtuar se në të punojnë rreth 80 për mijë qytetarë të Maqedonisë. “Modeli i projektimit të ashtuquajtur Denver tregon se një rezervar kyç për të ketë në 5 vitet e parë të rritjes ekonomike dhe të ringjallni ekonominë është reduktimi në ekonominë informale. Ajo është rezervar i fondeve të pashfrytëzuara së bashku me ndryshime të tjera ekonomike, si institucionet, anti-korrupsioni, situata demografike”, thekson ai.
Sipas parashikimeve makroekonomike vjeshtore të Bankës Popullore, pritet rritje e ekonomisë së Maqedonisë prej 2,3 për qind dhe inflacion prej 3,5 për qind. Vitin e kaluar, inflacioni ishte 9.4 për qind. Vitin e ardhshëm pritet një rritje ekonomike prej 3.3 për qind, ndërsa inflacioni do të ulet në nivelin 2.5 për qind. Njoftimet janë se do të ketë një ngadalësim të inflacionit dhe rritje më të dobët të ekonomisë së brendshme për këtë dhe vitin e ardhshëm krahasuar me parashikimet e prillit. Rritja ekonomike në vendet e Ballkanit Perëndimor parashikohet të përshpejtohet në mënyrë të moderuar gjatë vitit 2025, e ndikuar kryesisht nga rritja e konsumit dhe investimeve, e mbështetur nga rritja e fuqisë blerëse, thekson Raporti i Rregullt Ekonomik i Bankës Botërore për Ballkanin Perëndimor.
Ekonomia e Maqedonisë do të ketë rritje ekonomike prej 1.8% këtë vit, 2.5% vitin e ardhshëm dhe 3% në vitin 2026. Ky është vlerësimi i Bankës Botërore në raportin e fundit gjashtëmujor. Rreziqet kryesore në Maqedoni për rritjen ekonomike theksohen ritmi i realizimit të investimeve publike, migrimi si dhe rritja e madhe e çmimeve të ushqimeve dhe energjisë, konfliktet ushtarake në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme, si dhe performanca e dobët e ekonomisë gjermane, e cila është partneri më i madh tregtar i vendit. Për ekonominë e Maqedonisë , ndikon me të madhe kriza në prodhimin e veturave, sepse në vend ka një numër të madh të furnizuesve të markave të huaja të veturave.
Emigrimi, veçanërisht i të rinjve, shquhet si një nga goditjet më të mëdha për vendet e Ballkanit Perëndimor. Banka Botërore vëren se qeveritë duhet të investojnë më shumë në arsim, shëndetësi, përmirësimin e shërbimeve publike, si dhe në luftën kundër korrupsionit për të reduktuar interesin për të shkuar jashtë vendit. Faktorët e brendshëm vazhdojnë të mbështesin përshpejtimin e moderuar të rritjes në Ballkanin Perëndimor. Për më tepër, në suaza afat të mesme, rimëkëmbja graduale e aktivitetit ekonomik në Bashkimin Evropian pritet të luajë një rol të madh në rritjen e eksporteve nga rajoni, thotë Izolina Rossi, ekonomiste në Bankën Botërore dhe autore kryesore e raportit.
Pavarësisht perspektivës pozitive, siç thekson aјо, rajoni mbetet i prekshëm ndaj rreziqeve të shumta, duke përfshirë rritjen e dobët globale, rikthimin e inflacionit, pasigurinë politike dhe ngjarjet ekstreme të motit. Njëherësh theksohet se me forcimin e rritjes ekonomike në Ballkanin Perëndimor, standardi i jetesës vazhdon t’i afrohet standardit në ekonomitë më të avancuara të Bashkimit Evropian. Megjithatë, ruajtja e momentit të rritjes dhe përshpejtimi i ritmit të konvergjencës kërkojnë reforma strukturore, duke përfshirë ato të përshkruara në Planin e Rritjes së Bashkimit Evropian. Integrimi ekonomik është një shtytës kryesor i rritjes për ekonomitë e vogla si ato të Ballkanit Perëndimor, thotë drejtori për rajonin në Bankën Botërore, Xiaoqin Yu.
Për të inkurajuar këtë rritje, vendet duhet të përmirësojnë tregtinë dhe tregtinë rajonale me Bashkimin Evropian, të reduktojnë kohën e pritjes në kufij dhe të integrojnë sistemet e pagesave. Gjithashtu, ballafaqimi me sfidat demografike dhe të tregut të punës kërkon një fokus të fortë në zhvillimin e kapitalit njerëzor. Përmirësimi i sistemeve të arsimit dhe shëndetësisë është thelbësor për përparimin nga një vend me të ardhura mesatare në një vend me të ardhura të larta, thonë nga Banka Botërore. (koha.mk)